Een bruiloft, als jongens terugkomen uit de "Bush" (als jongens rond hun 20e jaar naar de "bush" gaan, waar ze worden besneden en waar hun alles wordt geleerd over wat het betekend om een man te zijn), en een begrafenis zijn de grootste vieringen in de Xhosa cultuur en lijken daarom ook erg op elkaar (Behalve het doel van de viering natuurlijk). Ik ben ondertussen de tel kwijt geraakt van hoeveel vieringen ik deel ben geweest maar heb zeker wel een paar ervaringen die ik nooit zal vergeten. Hieronder beschrijf ik er een aantal, maar eerst wat informatie om een beeld te krijgen van hoe een begrafenis ongeveer verloopt.
Rouwkaart doen we niet aan, het woord verspreid zich snel genoeg!
Begrafenissen zijn altijd op zaterdag.
Net als een bruiloft word er een tent gehuurd die in de tuin wordt gezet waarin de begrafenis plaats zal vinden.
Een begrafenis is een activiteit die zo'n 3 dagen duurt. Er worden dieren geslacht om iedereen te kunnen voeden, want een begrafenis komt met een maaltijd natuurlijk. De gasten van ver arriveren de dag van te voren, dan worden de ingewanden gekookt en gegeten. Op de dag zelf wordt een volledige maaltijd aan een ieder die komt geserveerd en dan is er nog de dag erna wanneer iedereen van ver weer vertrekt, dan word het overige vet met brood gegeten.
De begrafenis begint sochtends met een lange dienst in de tent, daarna wordt het vervolgd bij het graf waar nog een dienst wordt gehouden om de persoon te begraven en vervolgens heeft iedereen een maaltijd samen en genieten we van het wederzien van familie en vrienden...
DIE KEER IN DE "VILLAGE"
Zo'n 2 jaar geleden kregen wij het nieuws dat de vader van een goede vriendin was overleden. Om haar te steunen zijn we naar de begrafenis geweest. Dit vond plaats in het afgelegen dorp waar zij is opgegroeid in het binnenland van ZA, waar mensen op afstand van de stad wonen, geen normale weg is, de huizen rondawels (ronde huisjes met een rieten dak) zijn en blanken nooit komen. We vertrokken midden in de nacht want het was zo'n 8 uur rijden. We kwamen laat en de tent waar de dienst al bezig was, zat propvol met bewoners van het hele dorp. We wilden subtiel achteraan de tent in glippen maar omdat ik de enige blanke was trok dat nogal wat aandacht. Als snel werd ik naar voren gehaald. Je moet je voorstellen dat voor in de tent een podium is met de pastor, dorpshoofd en belangrijke mannen van de familie. Daarvoor staat de kist en aan de andere kant van de kist zitten alle gasten. De mannen op het podium kijken dus naar de gasten, en andersom. En waar werd ik gezet? Op een stoel voor het podium. De dienst werd stilgelegd en de MC (master of ceremonie) keerde zich naar mij toe. Hij zegt erbij dat vanaf nu alles in het Engels moet zodat ik het ook kan begrijpen. De rest van alle sprekers verontschuldigde zich telkens weer omdat ze niet volledig Engels kunnen spreken. Voor iemand die graag op de achtergrond is en niet goed is voor groepen kun je je voorstellen dat langzaam maar zeker ik me meer en meer door de grond voelde zakken. Met een hoofd als een tomaat hoopte ik dat het snel over zou zijn. Toen gebeurde het volgende... De spreker maakte een opmerking en iedereen lachte. In mijn nieuwsgierigheid vroeg ik Nceba het te vertalen. De spreker vertelde dat er iemand was waarbij een vlieg in zijn mond vloog, vervolgens vond hij een insect spray en spoot wat in zijn mond en was op slag dood. In mijn nerveuze staat verrasste deze grap mij erg op een begrafenis. Omdat ik al zo beschaamd was kreeg ik de slappe lag en in mijn nerveuze staat kon ik niet meer stoppen met lachen. Als het nog niet erg genoeg was dat ik daar voorin zat leidde ik ook nog eens de gasten af met mijn gelag....
DIE KEER DAT HET ZO'N FEEST WAS
Die keer dat een pastor die Nceba van lang geleden kon overleed en hij graag naar de begrafenis wilde. Ik wist niet dat het zo'n bekend persoon was en vond mijzelf als enige blanke (totdat de baas van de overledene ook binnen kwam, toen waren er 2) in een sporthal vol met mensen in Motherwell (sloppenwijk in Port Elizabeth). Ik voelde me erg "underdressed" aangezien het er naar uit zag of sommigen voor een awards kwamen zo mooi waren ze gekleed. Ik heb nog nooit zo'n feest gezien. In Afrika op een begrafenis zijn we niet zo gericht op het overlijden van de persoon maar vieren we het leven. Op de video zie je het feest waarbij vooraan bij het podium er gedanst word om de kist heen...
OMA
Een begrafenis bezoeken is 1 ding. Maar als er iemand overlijd in de familie is het een ander verhaal. Vorig jaar is oma uit Kimberley overleden. Zij heeft voor Nceba gezorgd toen hij klein was en was als een moeder voor hem. Oma kwam oorspronkelijk uit een klein dorpje genaamd Phillipstown waar ze ook begraven werd. Het vroor en was verschrikkelijk koud. Gelukkig konden we bij een oom verblijven die een gaskacheltje thuis had. We arriveerde de avond van te voren en ik ben de familie in Uitenhage gewend dus wist niet zo goed wat te verwachten. Het was al snel duidelijk dat deze kant van de familie erg traditioneel is en niet gewend is om met blanken mensen om te gaan dus het was erg ongemakkelijk aan het begin. Oude mensen die zelf niet goed konden lopen stonden erop dat ik op hun stoel zat waardoor ik me schuldig voelde. Ik wilde me graag nuttig in de keuken maken maar had niet echt aanspraak omdat veel geen Engels spreken. De dag van de begrafenis besloot ik me volledig in mijn taak als makoti te storten en vond de dames 's ochtend vroeg al buiten rond het vuur. In potten zo groot dat ik er zelf in pas stond het vlees al te borrelen en ik vond een grote stok om erin te roeren. Nylon panty's was een slecht idee als je dicht bij het vuur werk dus ik moest oppassen dat ik niet zelf in brand vloog. Ook weet ik nu dat voor de volgende keer ik mijn gehele traditionele outfit mee moet nemen, niet maar de helft! Gedurende de hele dienst ben ik niet in de tent geweest en op een gegeven moment vertrok de stoet naar een kerkje om daar nog een dienst te hebben om vervolgens naar de begraafplaats te gaan. Ik miste het meeste van de begrafenis totdat Nceba iemand gestuurd had om mij te komen halen. Ik heb dus een deel kunnen meemaken in het kerkje en ben mee gegaan naar de begraafplaats. Dit vond ik toch wel fijn, allereerst omdat ik graag de begrafenis van oma bij wilde wonen, ook in mijn hart heeft ze een speciaal plekje. En ook omdat ik even kon ontsnappen aan de rook. Het was een lange interessante dag en na een weekend in de rook hebben gewerkt (en niet hebben kunnen douchen omdat er alleen een teiltje was om in te badderen) was ik blij weer heelhuids thuis te zijn.
